سانسور و شبکه
درک اینکه اینترنت عملاً چگونه کنترل می شود، به شناسایی رابطه بین منابع سانسور اینترنت و تهدیدهای اختمالی کمک می کند.
روشهای بسیاری برای کنترل و سانسور اینترنت وجود دارد. دولت یک کشور نه تنها ممکن است دستیابی به محتوای وب سایتهای معین را منع کند، بلکه نوع اطلاعاتی را که مردم به مرور آن می پردازند را نیز تحت نظر قرارداده و کاربران را به خاطر فعالیتهای اینترنتی که از نظر دولت غیرقابل قبول است، مجازات کند.دولت ها ممکن است هم قوانین مربوطه را وضع کنند و هم عامل اجرایی سانسور باشند، یا ممکن است قوانین، مقررات، یا سایر انگیزههای فراقانونی را وضع نموده و شرکت های شخصی را ملزم به اعمال آن قوانین نظارتی کنند.
چه کسی اینترنت را کنترل میکند
داستان کامل اعمال کنترل برروی اینترنت، موضوعی پیچیده، سیاسی و هنوز هم عملاً بحث برانگیز است. دولت ها اغلب دارای اختیار و منابع لازم برای اعمال طرح های دلخواه خود جهت نظارت و کنترل اینترنت هستند و تفاوتی ندارد که زیرساختار اینترنت تحت مالکیت و اجرای دولت باشد، یا اینکه در تملک شرکت های خصوصی ارتباطات باشد. بنابراین دولتی که بخواهد دسترسی به اطلاعات را بلوکه کند، در اغلب موارد میتواند بصورت مستقیم یا غیرمستقیم کنترل لازم را بر نقاطی که اطلاعات در آنجا تهیه می شود، یا وارد محدوده کشور می شود، و یا از کشور خارج می شود، اعمال کند.
دولت ها همچنین دارای اختیارات قانونی گسترده ای برای جاسوسی شهروندان بوده، و بسیاری از این دولت ها پای خود را از محدوده های قانونی فراتر نهاده و با استفاده از روشهای فرا قانونی به نظارت و محدودکردن استفاده از اینترنت پرداخته و آن را بر اساس قوانین دلخواه خود تغییر شکل می دهند.
دخالت دولت
اینترنت در دهه 70 میلادی توسط طرح تحقیقاتی که حمایت مالی آن را دولت ایالات متحده آمریکا بر عهده داشت، ایجاد شد. استفاده آن به تدریج به کاربردهای دانشگاهی، سپس تجاری، و مصارف عمومی گسترش یافت. امروزه جامعهای جهانی برای حفظ استانداردها و معاهداتی که هدف آنها دستیابی به ارتباط آزاد جهان گستر و دارای روابط اجرایی بینابینی بدون هیچگونه مرز جغرافیایی باشد، در سعی و تلاش مداوم است
با وجود این، دولت ها مجبور به اجرای زیرساختارهای اینترنت منطبق با این اهداف یا توصیههای مربوط به آنها برای شکل ساختاری و نوع معماری اینترنت، نیستند. برخی دولت ها سازمان ها و سیستم مخابراتی و ارتباطی ملی را بوجود میآورند تا با در اختیار داشتن یک نقطه کنترل منفرد، بتوانند دسترسی کل یک کشور را به سایتها یا سرویس های خاص کنترل کرده و در برخی موارد مانع از دسترسی به بخشهایی از اینترنت، از خارج از کشور شوند. برخی دولت ها قوانینی را وضع کرده یا روشهای کنترلی غیر رسمی را برای تعدیل کردن رفتارISP ها اختیار کرده اند، گاهی اوقات آنها را وادار کردهاند تا در عملیات نظارت، یا بلوکه کردن یا ممانعت از دستیابی به محتواهای معین، مشارکت جویند.
برخی از تسهیلات اینترنتی و وظایف هماهنگی توسط دولت یا نهادهای وابسته به دولت مدیریت می شود. هیچ حاکمیت اینترنتی بینالمللی وجود ندارد که کاملآ بطور مستقل عمل کند. دولت ها، کنترل اینترنت و زیرساختارهای ارتباطی کشور را در حوزه اختیارات ملی خود میدانند و بسیاری از آنها ممنوع یا بلوکه کردن انواع خاصی از محتویات و خدمات را به علت اهانت آمیز یا خطرناک بودن، حق خود می دانند.
چرا دولت ها اینترنت را کنترل می کنند؟
پذیرفتن این واقعیت که فقط یک اینترنت جهانی که به لحاظ فنی دارای هیچ حد و مرز جغرافیایی یا سیاسی نیست برای بسیاری از دولت ها دشوار می باشد. برای کاربر هیچ فرقی نمی کند( به جز تأخیر چند میلی ثانیه ای) که یک وب سایت از همان کشور نشأت گرفته باشد یا اینکه میزبان آن در نقطهای دیگر از دنیا باشد- واقعیتی که برای کاربران اینترنت، دلپذیر است اما برای دولتها بسیار خطرآفرین است. سانسور اینترنت با امید به اینکه بتوان مرزبندی های جغرافیایی را بر آن اعمال کرد، ممکن است به دلایل مختلفی انجام پذیرد.
با الهام گرفتن از گروه بندی که توسط مؤسسه Open Net Initiative (http://opennet.net) ارائه شده است، برخی از دلایل مزبور را میتوان بدین شرح ارائه داد:
- دلایل سیاسی
دولت ها میخواهند دیدگاهها و عقاید مخالف با سیاستهای کشور از جمله حقوق بشر و مذاهب را سانسور کنند.
- دلایل اجتماعی
دولت ها میخواهند صفحات وب مرتبط با مسائلی چون پورنوگرافی، قمار، الکل، مواد مخدر، و سایر موضوعاتی که ممکن است برای جامعه اهانت آمیز و مصیبت بار باشد، سانسور کنند.
- دلایل مربوط به امنیت ملی
دولت ها میخواهند محتواهای مرتبط با جنبش های اعتراضی و هرگونه مطلبی را که جنبه تهدید برای امنیت ملی دارد، سانسور کنند.
دولت ها برای آنکه اطمینان حاصل کنند که روشهای کنترل اطلاعات از اثر لازم برخوردارند، ممکن است ابزاری را که برای دورزدن سانسور اینترنت بکار میرود را نیز سانسور کنند.
در شرایط حاد مانند آنچه که در کره شمالی شاهد آن هستیم، دولت ها میتوانند از ارائه خدمات اینترنت به مردم امتناع کنند، یا خدمات اینترنت را در طی دوران اعتراض های عمومی در محدوده قلمرو خود قطع نمایند، مانند آنچه که در سال 2005 بصورت کوتاه مدت در نپال و در سال 2011 در مصر و لیبی اتفاق افتاد.
اهرمهای کنترل میتواند هم شرکت فراهم آورنده دستیابی به اینترنت و هم تهیه کننده محتوا را هدف قرار دهند.
- دولت ها میتوانند کنترل شدیدی را بر ارائه دهندگان خدمات اینترنتی اعمال کنند تا بتوانند ترافیک اینترنت را تحت نظم و شکل دلخواه خود درآورده، امکان نظارت بر کاربران اینترنت داخل کشور را فراهم آورند. این همچنین یکی از راههایی است که برای بلوک کردن محتویات ارائه شده از سایر کشورها (جهانی) بکار می رود. به عنوان مثال، در ماه می 2010، دولت پاکستان ازISP های داخلی خواست تا دسترسی به کاریکاتورهای حضرت محمد(ص) که در سایت شبکه اجتماعی در معرض دید عموم قرار گرفته بود، بلوکه کنند زیرا دولت مزبور هیچگونه کنترلی بر فراهم آورنده این محتوا که Facebook بود،نداشت.
- دولت ها میتوانند از فراهم آورندگان محتواهای اینترنتی، مانند سردبیران وبسایتهای داخلی، مالکان وبسایت ها یا موتورهای جستجو درخواست کنند تا دسترسی به انواع معینی از محتوا و خدمات را که جنبه اهانت آمیز یا خطرناک دارد، را ممنوع یا بلوکه کنند. به عنوان مثال، در دو کشور از شرکتهای محلی وابسته به Google خواسته شده است تا محتواهای جنجال برانگیز را از مجموعه محتواهای ارائه شده حذف نمایند( به عنوان مثال در چین که پیش از ماه مارس 2010، فعالیتهای موتور جستجو به سمت گوگل هنگ کنگ،هدایت شد).
آیا من بلوکه یا فیلتر می شوم؟
بطورکلی، تعیین اینکه آیا کسی مانع از دسترسی شما به یک وبسایت یا مانع از ارسال اطلاعات از طرف شما می شود، دشوار است. زمانی که میخواهید محتویات یک وب سایت را مشاهده کنید، ممکن است با پیام خطای معمولی روبرو شده و یا هیچ اطلاعاتی برروی صفحه ظاهر نشود. طرز عمل ممکن است بگونه ای باشد که شما فکر کنید وبسایت مزبور بنابه دلایل فنی، غیرقابل دسترس می باشد. دولت یا ISP ممکن است این واقیت را که وبسایت مزبور را سانسور کرده اند، انکار نموده و حتی گناه را به گردن آن وب سایت بیندازند.
برخی سازمان ها که مهمترین آنها OpenNet Initiative است، از نرم افزارهایی برای آزمایش دسترسی به اینترنت در کشورهای مختلف و آگاهی یافتن از اینکه گروههای مختلف چگونه دسترسی به اینترنت را محدود و دچار اختلال می کنند، استفاده می کنند. در برخی موارد، این کار، امری بسیار دشوار و بسته به حکومت های مختلف، حتی خطرناک نیز هست.
در برخی کشورها، شکلی وجود ندارد که دولت، بخشهایی از اینترنت را بلوکه کند. بعنوان مثال، در عربستان سعودی تلاش برای دسترسی به محتویاتی که شامل صحنههای عریان جنسی باشد، با پیامی از طرف دولت مواجه میشود مبنی بر اینکه وبسایت مزبور بلوکه شده است و در آن علت، این بلوکه شدن نیز به کاربران توضیح داده می شود.
در کشورهایی که بلوکه شدن بدون اطلاع رسانی و اعلام قبلی انجام می شود، یکی از علایم اعمال سانسور، تعداد زیاد سایتهایی است که محتویات نسبتاً مرتبطی را ارائه می دهند، ظاهراً همگی بنابر دلایلی چون اشکالات فنی، از دسترس خارج می شوند (به عنوان مثال، خطاهای «صفحه پیدا نشده»، یا طولانی شدن بیش از حد زمان برای ایجاد ارتباط، از این جمله اند). نشانه بالقوه دیگر آنست که موتورهای جستجو نتایجی را که برای درخواست جستجوی شما ارائه می دهند، ارتباطی با هدف شما نداشته، یا حتی نتیجهای برای جستجوی شما ارائه نمی شود.
فیلتر کردن یا بلوکه کردن توسط نهادهای غیردولتی انجام می شود. پدر و مادرها ممکن است اطلاعاتی را که در اختیار فرزندانشان قرار می گیرد، فیلتر کنند. بسیاری از مؤسسات، از مدرسهها گرفته تا مؤسسات تجاری، دسترسی به اینترنت را محدود میکنند تا مانع از آن شوند که کاربران در هنگام کار و با استفاده از تجهیزاتی که در اختیارشان قرار دارد، به امور شخصی خود پرداخته و ارتباطاتی را انجام دهند که کنترلی برروی آنها وجود نداسته باشد یا در مدرسهها، دانش آموزان ممکن است با استفاده از منابع بی حد و اندازهای که در اینترنت وجود دارد، قوانین حق مؤلف را برای انجام تکالیف خود زیر پا بگذارند.
بسیاری از دولت ها دارای منابع و اختیارات قانونی برای کنترل بخشهای وسیعی از زیرساختار شبکه ای کشور هستند. اگر دولت در گروه دشمنان قرار دارد، به خاطر داشته باشید که کلیه زیرساخت های ارتباطی از اینترنت به تلفنهای همراه و تلفنهای ثابت ممکن است تحت کنترل قرار بگیرند.
حوزه جغرافیایی
کاربران در مناطق مختلف ممکن است کاملاً تجارب متفاوتی از شیوه کنترل محتوای اینترنت داشته باشد.
- در برخی مناطق ممکن است دولت ها به جهات قانونی از فیلترینگ منع شده باشند یا تصمیم به عدم فیلترکردن محتوا بگیرند. ISP شما ممکن است ترافیک اطلاعات شما را زیرنظر بگیرد تا بتواند اطلاعات مربوط به شما را به تبلیغ دهندگان بفروشد. دولت ممکن است ازISP ها خواسته باشد امکانات نظارتی(نه بلوکه کردن) را در شبکههایشان نصب کنند. دولت ممکن است برای دریافت اطلاعات مربوط به تاریخچه مرورگر وب شما و مخزن چت هایی که انجام داده اید، درخواست رسمی ارائه داده یا آن اطلاعات را برای استفاده در مقاطع بعدی، ذخیره کند. دولت سعی خواهد کرد تا در هنگام اجرای این عملیات بصورتی عمل کند تا ظن کسی برانگیخته نشود. شما همچنین در معرض تهدید از جانب فعالان اینترنتی غیردولتی قرار دارید، تبهکاران رایانه ای که به وب سایتها حمله کرده یا اطلاعات مالی اشخاص را به سرقت می برند.
- در برخی مناطق،ISP ها ممکن است از ابزارهای فنی برای بلاک کردن برخی سایتها یا سرویس ها استفاده کنند، اما به نظر نمیرسد که دولت ها در حال حاضر ردپای کسانی را که قصد دستیابی به آن وبسایتها را دارند تعقیب کرده یا آنها را به مجازات برساند و به نظر نمیرسد که استراتژی هماهنگی برای کنترل محتواهای اینترنتی وجود داشته باشد.
- در برخی مناطق ممکن است به بعضی خدمات محلی که مشابه خدمات خارجی هستند دسترسی داشته باشید. این خدمات معمولاً توسط کارکنان ISP شما یا ماموران دولتی گشت زنی می شوند. ممکن است حتی آزادانه بتواند نظرات حساسیت برانگیز خود را در آنجا درج کنید، که البته برداشته خواهند شد. چنانچه این کار مرتبآ اتفاق بیفتد، ممکن است مجازات های سنگین تری را در پی داشته باشد. محدودیتهای ذکر شده ممکن است در مواقع بروز رویدادهای سیاسی، آشکار شود.
- در برخی مناطق، دولت شما ممکن است اکثر وب سایتهای خارجی خصوصآ خبری را فیلتر کند. در این موارد، دولت کنترل شدیدی را بر ISP ها اعمال میکند تا محتوا را بلاک کرده و ردپای افرادی را که محتوا را بوجود می آورند، تعقیب نماید. چنانچه از شبکههای اجتماعی استفاده کنید، ممکن است تلاشهایی در زمینه نفوذ کردن به شبکه مزبور انجام شود. دولت ممکن است همسایگان شما را تشویق کند تا مراقب رفتار و حرکات شما باشند.
محدوده شخصی
دولت ها دارای انگیزههای بسیاری برای کنترل یا محدودکردن انواع مختلف فعالیتهای آنلاین افراد می باشند.
- فعالان: شما ممکن است طرفدار اصلاحات در دولت باشید یا به دنبال ظهور دولت جدیدی باشید. شاید بخواهید بخش خاصی از جامعه را اصلاح کرده یا برای احقاق حقوق گروههای اقلیت تلاش کنید. ممکن است بخواهید موضوعات زیست محیطی، سوءاستفاده از کارگران، تقلب، یا فساد اداری در محل کار خود را مطرح کنید. دولت و کارفرمایان شما از این موضوع ناخشنود خواهند شد و درصورتیکه ظن پیدا کنند که بزودی اعتراضاتی در خیابانها به راه خواهد افتاد،ممکن است تلاشهای خود را برای تحت نظر قرار دادن فعالیتهای آنلاین شما تشدید کنند.
- وبلاگ نویسان: شما ممکن است بخواهید راجع به زندگی روزمره مطلب بنویسید، اما برخی از مردم به خاطر قومیت یا جنسیت تحت فشار قرار داده باشند. بدینترتیب، فارغ از اینکه چه میخواهید بگویید، قرار نیست که شما اصلاً چیزی بگویید. شما ممکن است در کشوری زندگی کنید که اکثر کاربران اینترنتی آن فاقد محدودیت باشند، اما عقاید شما در میان جامعهای که در آن زندگی میکنید محبوبیت نداشته باشد. شما ممکن است پنهان بودن هویت را ترجیح داده یا از آن برای ارتباط برقرارکردن با گروهی طرفدار خود استفاده کنید.
- روزنامه نگاران: شما هم ممکن است نگرانیهایی مشابه با فعالان و وبلاگ نویسان داشته باشید. جنایات سازمان یافته، فساد و خشونت های دولتی، موضوعاتی هستند که پوشش خبری آنها با خطر همراه است. ممکن است بخواهید خود و فعالانی را که با آنها در ارتباطید، در مقابل این خطرات محفوظ نگهدارید.
- خوانندگان: شما ممکن است به لحاظ سیاسی فعال نباشید، اما مطالب و محتویات آنقدر سانسور شده است که برای دسترسی و مطالعه خبرهایی در مورد امور سرگرم کننده علم، نشریات صنعتی، به ابزارهای دورزدن سانسور اینترنت نیاز داشته باشید. ممکن است مایل باشید یک داستان مصور منتشر شده در وب را مطالعه کرده یا اخبار مربوط به سایر کشورها را مرور کنید. دولت شما ممکن است این فعالیت را نادیده بگیرد تا زمانیکه دلیلی برای تحت نظر قراردادن شما پیدا کند.
در گذشته، فصل مشترک تمامی وبسایت های بلوکه شده، وبسایت های حاوی مطالب ناهنجار جنسی بود، اما امروزه این شبکههای اجتماعی هستند که در اکثر کشورها و مناطق سانسور می شوند. محبوبیت بینالمللی و روزافزون سایتهای شبکههای اجتماعی، میلیونها کاربر را در سراسر دنیا به قربانیان بالقوه سانسور اینترنت مبدل کرده است.
برخی سایتهای شبکه اجتماعی از محبوبیت جهانی برخوردارند، از آن جمله میتوان بهMy Space، Facebook یا Linked In نام برد. حال آنکه برخی دیگر از این نوع شبکهها دارای تعداد زیادی کاربر در یک کشور یا منطقه خاص می باشند،نمونه های آن عبارتند از : (QQ (Qzone در چین،Cloob در ایران،Vknotakte در روسیه،Hi5 در پرو و کلمبیا،Odnoklassniki در کشورهای CIS [کشورهای مستقل مشترک المنافع]،Orkut در هندوستان و برزیل، Zing در ویتنام، Maktoob در سوریه، Ameb و Mixi در ژاپن، Bebo در بریتانیا و غیره.
سانسور چگونه کار می کند؟
[ این بخش اقتباسی از مطالب منتشر شده با عنوان Access Denied، فصل سوم توسط استیون جی، مرداک و داس اندرسون می باشد.]
روشهایی که شرح آنها در این فصل آورده شده است، برخی از متدهایی هستند که سانسورچی ها برای جلوگیری از دستیابی کاربران اینترنت به محتواها یا سرویس های خاص، اعمال کرده اند. اداره کننده گان شبکه میتوانند ترافیک اینترنت را در هر نقطهای از شبکه، فیلتر کرده یا در آن دخل و تصرف کنند و برای این کار از فن آوری های بسیار متنوع در سطوح متفاوت دقت و پیکربندی استفاده می کنند. بطور نمونه، این مانورها شامل استفاده از نرم افزارهایی برای مشاهده آنچه که کاربران میخواهند انجام دهند، و همچنین امکان دخالت انتخابی در فعالیتهایی که از نظر اداره کننده شبکه و بر اساس خط مشی تعیین شده، ممنوع می باشد. فیلتر کردن ممکن است توسط دولت، توسط ISP ملی یا محلی یا حتی توسط اداره کننده یک شبکه محلی ایجاد و اعمال شود؛ یا ممکن است فیلترهای نرم افزاری مستقیماً در رایانه های افراد نصب شود.
اهداف پیاده کردن سازوکارهای فیلترینگ بسته به انگیزههای نهادی که این کار را بر عهده دارد، فرق می کند. این کار ممکن است با هدف از دسترس خارج کردن وبسایت خاص (یا یک صفحه وب معین) از دسترسی آنانی که مایل به مشاهده اش هستند، اجرا شود، گاهی نیز هدف، غیرقابل اعتماد کردن آن صفحه یا وب سایت، یا به هراس انداختن کاربران از اینکه حتی سعی در دسترسی به آن داشته باشند. انتخاب مکانیسم فیلترینگ همچنین توانمندیهای سازمان یا نهاد درخواست کننده فیلترینگ دارد-این که میزان دسترسی و نفوذ آنان چه اندازه است، افرادی که فیلترینگ قرار است برعلیه آنها اعمال شود، و هزینه ای که مایلند برای اجرای این کار خرج کنند. ملاحظات دیگر شامل تعداد خطاهای قابل پذیرش، آشکار یا مخفی بودن اعمال فیلترینگ، و قابل اطمینان بودن آن(هم برعلیه کاربران اتفاقی و هم برعلیه آنانی که در حدود دورزدن فیلتر هستند) می باشد.
ما تکنیک های مختلفی را که توسط آنها میتوان محتوا را پس ازآنکه فهرست منابعی که قرار است بلوکه شوند، تعیین گردید، بلوکه نمود، شرح خواهیم داد. درست کردن این فهرست، کار دشواری بوده و از نقاط ضعف اینگونه سیستم هاست. نه تنها تعداد بسیار زیاد وب سایتها،درست کردن فهرست جامعی از محتواهای ممنوعه را سخت می کند، بلکه با توجه به اینکه محتواها به وب سایتهای دیگر انتقال داده شده و وبسایتها آدرسهای IP خود را تغییر می دهند، به هنگام نگه داشتن فهرست، محتاج سعی و تلاش بسیار است. علاوه بر این، اگر اداره کننده یک وب سایت بخواهد در امر بلوکه شدن وبسایتش اخلال ایجاد کند، میتواند سایت خود را سریعتر از آنچه که تصور می رفت، به آدرس دیگر انتقال دهد.
در ابتدا، روشهای فنی را که بر علیه کاربران اعمال می شود، توضیح میدهیم و سپس بصورت خلاصه به روشهایی که برعلیه ناشران محتوا و فراهم آورندگان خدمات میزبانی وبسایت بکار میرود و همچنین روشهای غیرفنی که برای ارعاب مورد استفاده قرار می گیرد، می پردازیم. لطفاً توجه داشته باشید که فهرست مزبور، فهرست کاملی نیست و پیش از یکی از این تاکتیکها ممکن است در یک مورد خاص بکاربرده شود.
روشهای فنی که بر علیه کاربران استفاده می شود
در شبکه ارتباطی نوین مانند اینترنت، سانسور و نظارت (تحت نظر قرار دادن ارتباطات و فعالیتهای مردم) در عمل با یکدیگر در ارتباطند.
اکثر ISP ها در سطح جهان، برخی از جنبههای ارتباطی کاربران را با اهدافی چون تهیه صورتحساب ماهانه آنها و مقابله با سوءاستفاده هایی چون اسپم، تحت نظر دارند. ISP ها اغلب نام های اکانت کاربران و آدرسهای IP آنها را ضبط و نگهداری می کنند. تا زمانیکه کاربران از فن آوری های ارتقاء امنیت شخصی استفاده نکنند، به لحاظ فنی برای هر ISP، امکان ضبط کلیه اطلاعاتی که از درون کابل های ارتباطی عبور می کند، از جمله محتوای دقیق ارتباطات کاربران، فراهم می باشد.
روشهای نظارتی، همچنین پیش درآمدی برای سانسورهای مبتنی بر جهات فنی شبکه می باشد. اگر یک ISP بخواهد اطلاعاتی را که کاربران قصد ارسال آن را دارند سانسور کند، باید قادر باشد تا ارتباطات آنها کاملاً بخواند و تشخیص دهد که کدامیک با خط مشی های ISP در تناقض می باشد. بنابراین یکی از رویکردهای اصلی کاستن از میزان سانسور اینترنت، مخفی کردن مشروح محتویات ارتباطات ازISP ها است، که این امر هم در رابطه با موارد مجزا و از طریق تشویق به استفاده فراگیر از فن آوری های تأمین حریم شخصی که مانع از نظارت می شوند، اعمال می گردد.
این بدان معنی است که روشهای فنی ضد سانسور شبکه اغلب مبتنی بر استفاده از شیوههای مبهم سازی محتوا یا رمزنگاری آن می باشند، و بدینترتیب باعث میشوند مشاهده دقیق محتوای انتقال یافته، برای ISP ها تا حد امکان غیر ممکن شود. در این بخش، برخی از شیوههای خاصی که سانسور چیها با استفاده از آنها محتوا را بلوکه کرده و مانع از دسترسی به اطلاعات می شوند، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
فیلتر کردن URL
یکی از راههایی که برای بلوکه کردن دسترسی به اطلاعات موجود در وب، توسط کشورها و سازمانها بکارگرفته می شود، ممانعت از دسترسی به آدرس URL است- که این ممکن است شامل کل آدرس URL یا بخشی از آن شود. سانسورچی های اینترنت اغلب میخواهند کلیه نامهای مربوط به یک دامنه خاص را به علت آنکه مخالف محتویات آنها هستند، بلوکه کنند. یکی از ساده ترین راههای بلوکه کردن وبسایت ها، از طریق بلوکه کردن کامل نام دامنه است. برخی اوقات، مسئولین امر سانسور انتخابی تر عمل میکنند و تنها زیردامنه های خاصی از یک دامنه معین را بلوکه کرده و بقیه قسمتهای آن را بصورت قابل دسترسی باقی می گذارند. این امر در مورد ویتنام صدق دارد، جاییکه دولت قسمتهای خاصی از یک وب سایت (مانند نسخه وبسایت BBC به زبان ویتنامی و رادیو آزاد آسیا) را بلوکه کرده ولی محتواهایی را که بزبان انگلیسی نگارش شده اند، را به ندرت سانسور می کند. سانسورچی ها به عنوان مثال، ممکن است فقط زیردامنه news.bbc.co.uk را فیلتر کرده، حال آنکه bbc.co.uk و www.bbc.co.uk را بصورت فیلتر نشده رها کنند. به همین نحو، آنها ممکن است بخواهند صفحاتی که حاوی محتویات خاصی هستند را سانسور کرده ولی به سایر قسمتهای دامنه ای که میزبان آن صفحات است کاری نداشته باشند. یکی از رویکردهای فیلترینگ، یافتن نام دایرکتوری مانند « world services » است تا بتوان اخبار به زبان خارجی BBC را که در آدرس bbc.co.uk/ world service منتشر می شود، بلوکه کرده، بدون آنکه بخش انگلیسی زبان وبسایتBBC بلوکه شود. سانسورچی ها گاهی اوقات میتوانند حتی صفحات معین را بر اساس نام صفحات یا واژههای مورد جستجو که حاکی از درخواست برای دسترسی به محتویات نامطلوب و مخرب می باشد، بلوکه کنند.
فیلترینگ URL را میتوان از طریق نرم افزارهای خاصی که در رایانه مورد استفاده شما نصب می شود، بصورت محلی اعمال نمود. بعنوان مثال، در رایانه های یک کافه اینترنتی ممکن است نرمافزار فیلترینگی نصب شده باشد که مانع از دسترسی به وب سایتهای خاصی بشود.
فیلترینگ URL را همچنان میتوان در نقطه مرکزی شبکه، مانند یک سرور پراکسی اعمال کرد. شبکه را میتوان به نوعی پیکربندی نمود که به کاربران اجازه ندهد مستقیماً به وبسایت ها متصل شوند، در عوض همه کاربران را مجبور (تشویق) به استفاده از آن سایتها از طریق یک سرور پراکسی کرد.
سرورهای پراکسی جهت رله کردن(بازپخش) درخواست های کاربران، و همچنین برای ذخیره کردن صفحات وبی که آنها به جستجویش می پردازند در یک حافظه کاشه و انتقال آنها به کاربران متعدد بکار می روند. بدین ترتیب سرورهای پراکسی از میزان نیاز به ISP جهت جستجوی مکرر صفحات مورد درخواست محبوب، می کاهند و در نتیجه در استفاده از منابع صرفه جویی کرده و زمان ارائه صفحات به کاربر را بهبود می بخشند.
اما علاوه بر بهبود کارایی سرویس های اینترنتی، پراکسی HTTP را میتوان برای بلوکه کردن وبسایت ها نیز بکار برد. پراکسی تصمیم میگیرد که آیا به درخواست برای دسترسی به وب سایتها باید اجازه داده شود یا خیر، و در صورت صدور اجازه، درخواست مربوطه را به سرور وبی که صفحات مورد تقاضا را میزبانی می کند، ارسال می دارد. از آنجاییکه محتوای کامل درخواست،موجود باشد صفحات وبی مجزا را میتوان هم بر اساس نام و هم بر اساس محتوای صفحه بلوکه کرد. اگر صفحهای بلوکه شود، سرور پراکسی ممکن است دلیل بلوکه شدن را به کاربر نمایش داده، یا تظاهر کند که صفحه مزبور وجود ندارد یا پیغام خطایی را نمایش دهد.
فیلتر کردن DNS و تقلب
زمانیکه آدرس یک URL را در مرورگر وب وارد می کنید، اولین کاری که مرورگر انجام می دهد، درخواست از سرور DNS، تحت یک آدرس عددی خاص،برای جستجوی نام دامنه مربوطه به URL و ارائه آدرس IP مربوط می باشد.
اگر سرور DNS برای بلوکه کردن دسترسی به وبسایت ها پیکربندی شده باشد، برای اینکار فهرستی از نام های دامنه ممنوع یا به عبارتی فهرست سیاه را چک می کند. زمانیکه مرورگر وب یک کار به دنبال آدرس IP یکی از این نامهای دامنه باشد، سرور DNS ، پاسخ داده یا جستجوی مزبور را بدون پاسخ باقی می گذارد.
زمانیکه سرور DNS در جواب درخواست کاربر، یک پاسخ بیمعنی ارائه داده یا اصلاً پاسخی نمی دهد،رایانه درخواست کننده، آدرس IP صحیح سرویس مورد تقاضا را دریافت نمی کند. بدون داشتن آدرسIP صحیح، رایانه متقاضی نمیتواند به جستجو ادامه دهد، و پیام خطا را برای کاربر به نمایش می گذارد. از آنجاییکه مرورگر آدرس IP صحیح وب سایت را دریافت نمی کند، قادر نیست تا با وب سایت ارتباط برقرار کرده و صفحه مورد نیازش را درخواست کند. در نتیجه، تمامی سرویس های تحت نام دامنه معین، از جمله تمامی صفحات آن سرور وب خاص، غیرقابل دسترس می شوند. در این مواقع، فیلترینگ خود را بصورت مشکل فنی یا خطای تصادفی به کاربر جلوه می دهد.
به همین ترتیب، سانسورچی ممکن است کاری کند که یک ورودی DNS، کاربر را به آدرس IP اشتباه هدایت کند، بنابراین کاربران به وبسایت هایی رهنمون میشوند که مورد درخواست آنها نبوده است. این شیوه را تقلب در DNS می نامند. سانسورچی ها با استفاده از این روش میتوانند شناسه های یک سرور خاص را دزدیده و وبسایت های تقلبی را به جای آن نمایش دهند،یا ترافیک اطلاعاتی کاربر را به سرورهای غیرمجاز که در دادههای آنها اختلال ایجاد می کنند، هدایت نمایند.(در برخی شبکه ها، کاربر در پاسخ به تقاضای خود به سرور وب مختلفی هدایت میشود که در آنجا علت بلوکه شدن وبسایت توضیح داده می شود. این روش توسط سانسورچی هایی اتخاذ میشود که از قبول مسئولیت سانسور، ابایی ندارند و نمیخواهند کاربران از اینکه چه اتفاقی در پشت پرده در حال رخ دادن است، دچار سردرگمی شوند.)
فیلتر کردن IP
در هنگام انتقال دادهها در اینترنت، آنها در واحدهای کوچکی بصورت گروهی قرار میگیرند که به آنها پاکت گفته می شود. یک پاکت شامل دادههایی که در حال ارسال هستند و همچنین اطلاعاتی در مورد چگونگی ارسال پاکت از قبیل آدرسهای IP رایانه ای که اطلاعات از آن فرستاده میشود و رایانه ای که اطلاعات بایستی بدانجا ارسال شود. روترها رایانه هایی هستند که پاکت ها در راه رسیدن از فرستنده به گیرنده، با یکدیگر دست به دست می کنند. اگر سانسورچی بخواهد مانع از دسترسی کاربران به سرورهای معین شود، میتواند روترها را بگونه ای پیکربندی کند که دادههایی که به مقصد آدرسهای IP موجود در فهرست سیاه درحرکتند از جریان خارج کند یا در هنگام احضار آنها توسط کاربر، پیغام خطا نشان دهد. روش فیلترینگی که صرفاً مبتنی بر آدرسهای IP باشد، تمامی سرویس هایی را که توسط سرور خاص ارائه میشود مانند وبسایتها و سرورهای ایمیل بلوکه می کند. از آنجاییکه در این روش فقط آدرس IP مدنظر می باشد، تمامی نام های دامنه ای که از یک آدرس IP یکسان استفاده می کنند، نیز بلوکه میشوند، حتی اگر هدف از فیلترکردن در اصل فقط یکی از آن نامهای دامنه بوده باشد.
فیلترینگ لغت کلیدی
فیلتر کردن آدرس IP ارتباطات اینترنتی را بر مبنای مسیری که پاکت ها به سمت آن در حرکتند از آن حرکت کردهاند و نه بر مبنای محتوای آنها، بلوکه می کند. این امر در صورتیکه تهیه لیست کامل از آدرسهای IP وبسایت هایی که حاوی محتوی ممنوعه هستند، امکانپذیر نباشد، یا اگر در آدرس موردنظر میزان محتواهای غیر ممنوع انقدر باشد که بلوکه کردن کامل کلیه ارتباطات با آن موجه نباشد، سانسور کننده را با مشکل مواجهه خواهد کرد. اما روش کنترلی که از ظرافت بیشتری برخوردار است نیز وجود دارد: محتوای پاکت ها بر اساس احتمال وجود لغت کلیدی ممنوعه قابل بازرسی هستند. از آنجاییکه روترهای شبکه، معمولاً کلیه محتوای پاکت ها را کنترل نمی کنند، ممکن است برای اعمال این شیوه به تجهیزات اضافی نیاز باشد. فرایند بازرسی محتوای پاکت ها را اغلب بازرسی عمیق پاکت می نامند.
اگر مشخص شود که یک ارتباط اینترنتی حاوی محتوای ممنوعه است، با استفاده از شیوههای فیلترینگ، این ارتباط قطع شده یا با ارسال پیام تقلبی به طرفین ارتباط اطلاع داده میشود که طرف مقابل ارتباط را خاتمه داده است. تجهیزاتی که تمامی این اعمال سانسور را انجام دهند براحتی در بازار در دسترس هستند.
راه دیگر آنست که از طریق پراکسی اجباری HTTP همانطور که پیش از این توضیح داده شد، سانسور را اعمال کرد.
شکل دادن به ترافیک اطلاعات
شکل دادن به ترافیک اطلاعات از روشهایی است که توسط مدیران شبکه اتخاذ میشود تا با کمک آن و از طریق اولویت بندی برخی پاکت ها و به تأخیر انداختن برخی دیگر از پاکت ها با توجه به معیارهایی که تعیین می شود، شبکه را بصورت روان اداره کنند. شکل دادن ترافیک تا حدودی شبکه کنترل ترافیک وسیله نقلیه در یک خیابان است. در نظر کلی کلیه وسایط نقلیه (پاکت های اطلاعات) دارای اولویت یکسانی هستند، اما برخی وسایط نقلیه به خاطر کنترل گرهای ترافیک یا چراغ قرمزهایی که برای جلوگیری از ایجاد راه بندان در برخی نقاط خاص نصب شده اند، با تأخیر موقتی روبرو می شوند. در همین زمان، برخی وسایط نقلیه مانند اتومبیل های آتش نشانی یا آمبولانس ها ممکن است لازم باشد که سریعتر به مقصد خود برسند، بنابراین با نگه داشتن سایر وسایط نقلیه به این اتومبیل ها اولویت حرکت داده می شود. چنین منطقی در مورد آندسته از پاکت های اینترنتی که بخاطر بالاترین کارآیی آنها نبایستی با تأخیر آنچنانی مواجه شوند نیز مصداق دارد( برنامههایی از قبیل صدا برروی IP یاVOIP از این گروهند).
دولت ها و سایر نهادها نیز ممکن است از روش شکل دهی اطلاعات برای به تأخیر انداختن پاکت های حاوی اطلاعات خاص استفاده کنند. اگر سانسورگران بخواهند دسترسی به سرویس های معین را محدود کنند، میتوانند پاکت های مرتبط با این خدمات را براحتی شناسایی کرده، و از طریق کاهش دادن درجه اولویت آنها، میزان تاخیرشان را افزایش دهند. این امر ممکن است باعث شود که کاربر برداشت اشتباهی از سایت مزبور پیدا کرده و تصور نماید که آن وبسایت، آهسته بوده و قابل اطمینان نیست. این روش گاهی اوقات توسط ISP هایی که مخالف اشتراک فایل هستند، در مورد شبکههای اشتراک فایل همکار – به -همکار مانند Bit Torrent بکار می رود.
بلوکه کردن درگاه
قرار دادن شماره های مربوط به درگاه ها در فهرست سیاه، دسترسی به سرویس های خاص آن سرور از قبیل وب یا ایمیل را محدود می کند. سرویس های رایج در اینترنت دارای شماره پورت های مشخصی می باشند. ارتباط بین سرویس های مختلف و شماره های درگاه توسط IANA تعیین می شود، اما اجباری نیست. تخصیص دادن شماره به درگاه، به روترها کمک میکند تا بتوانند حدس بزنند که کدام سرویس در حال دسترسی است. بدینترتیب برای بلوکه کردن فقط ترافیک وب به یک سایت، سانسورگر فقط می باید درگاه شماره 80 را بلوکه کند، چرا که این درگاه معمولاً برای دسترسی به وب استفاده می شود.
دسترسی به درگاه ها ممکن است توسط گرداننده شبکه مؤسسهای که از رایانه آن استفاده میکنید مثلاً یک شرکت خصوصی یا یک کافه اینترنتی، کنترل شود. حتی ISP که خدمات اینترنتی شما را فراهم می کند، یا اشخاص دیگر از قبیل حکومت سانسورگری که به ارتباطات موجود از طریق ISP دسترسی دارد، بر این درگاه ها کنترل دارند. درگاه ها ممکن است بنابه دلایل دیگری غیر از سانسورکردن صرف محتوا بلوکه شوند، مثال این موارد شامل کاستن از میزان اسپم یا طردکردن استفاده از شبکههای نامطلوب مانند اشتراک فایل همکار-به-همکار پیام فوری یا بازیهای شبکه ای می باشد.
اگر درگاه بلوکه شود، کلیه ترافیکی که از مسیر آن درگاه صورت می گیرد، برای شما غیرقابل دسترسی می شود. سانسورگرها معمولاً درگاههای 1080 ، 3128 و 8080 را که عمدتآ به عنوان درگاههای پراکسی بکاربرده می شوند، بلوکه می کنند. درصورت انجام این کار، نمیتوانید از پراکسی هایی که نیاز به استفاده از آن درگاهها دارند، استفاده کنید؛ بدینترتیب یا باید از روشهای دیگر دورزدن سانسور اینترنت استفاده کنید، یا پراکسی هایی ایجاد کنید که از درگاههای غیررایج استفاده می کنند.
بعنوان مثال، در یک دانشگاه، فقط درگاههای 22 (SSH), 110 (POP3), 143 (IMAP), 993 (secure IMAP), 995 (secure POP3) و 5190 (ICQ instant messaging) ممکن است بدلی ارتباطات خارجی باز باشد. در اینصورت کاربران برای استفاده از سایر سرویس های اینترنت مجبور به بکارگیری فن آوری دورزدن سانسور اینترنت یا دسترسی به سرویس هایی که از درگاههای غیرمتداول بهره می برند، هستند.
قطع اینترنت
قطع ارتباط اینترنت نمونهای از سانسور بسیار شدید است که توسط دولت در واکنش نسبت به رویدادهای حساس سیاسی و اجتماعی انجام می گیرد. با وجود این، ایجاد اختلال کامل در شبکه( شبکههای داخلی و بین المللی) محتاج کار زیادی است، چرا که نه تنها نیازمند به قطع پروتکل هایی است که کشور را به شبکه بینالمللی متصل می کند، بلکه پروتکل هایی که ISP ها را با یکدیگر و با کاربران مرتبط میکنند نیز باید قطع شوند. کشورهایی هستند که برای سرکوب ناآرامی های سیاسی، دسترسی به اینترنت را بطور کامل مسدود کردهاند (مانند پنال در سال 2005، بومه در سال 2007، و مصر ولیبی در سال 2011). قطع اینترنت در این کشورها از چند ساعت تا چندین هفته بطول انجامید، اگرچه برخی توانستند از طریق شماره گیری به یک ISP در خارج از کشور وصل شده یا با استفاده از ارتباط موبایل یا لینک های ماهواره به اینترنت دسترسی پیدا کنند.
بنابراین، قطع ارتباطات بینالمللی لزوماً به مفهوم از بین بردن اتصال های فی مابین ISP های داخلی یا بین کاربران مختلف یک نیست. برای قطع کامل ارتباط کاربران از یک شبکه داخلی، اقدامها بیشتری بایستی انجام شود. به همین دلیل، ایجاد اختلال در ارتباطات داخلی، در کشورهایی که ISP های متعددی در آنجا فعالیت می کند، کار دشوارتری است.
حمله به ناشران محتوا
سانسورگران همچنین از طریق حمله به ناشران مطالب و تضعیف امکانات آنها جهت انتشار یا ارائه اطلاعات، میتوانند محتواها یا اطلاعات را در مبدأ انتشار متوقف کنند. برای اینکار راههای متعددی وجود دارد.
محدودیتهای قانونی
گاهی اوقات، محدودیتهای قانونی، اداره کنندگان خدمات اینترنتی را نیز وادار به همکاری با سانسورگران می کند. به عنوان مثال، برخی میزبانان بلاگ یا فراهم کنندگان خدمات ایمیل، ممکن است بنابه درخواست دولت، محدوده های سرورهای خود از فیلترینگ حرف کلیدی استفاده کنند.( در این شرایط، امید آنچنانی به استفاده از ابزارهای دورزدن سانسور برای مقابله فیلترینگ ایجاد شده توسط خدمات دهندگان وجود ندارد؛ ما معمولاً دورزدن سانسور را به عنوان تلاشی برای رسیدن به خدمات دلخواه شبکههای اینترنت در نقاط دیگر مثلاً در کشوری متفاوت یا محدوده قضایی دیگر، در نظر می گیریم.)
از کارانداختن سرویس
در موقعیت هایی که سازمان یا نهاد فیلترکننده محتواهای اینترنتی فاقد اختیار قانونی لازم ( یا فاقد دسترسی به زیرساختار شبکه) برای افزودن ساز و کارهای بلوکه کردن به آن است، دسترسی به وب سایتها را میتوان با واردآوردن فشار به شبکه از طریق قراردادن بار بیش از حد برروی سرور یا ارتباط شبکه ای را غیر ممکن نمود. این روش را حمله به طریق از کارانداختن [Denial -of- Service) DoS) ] سرویس می نامند. DOS را میتوان با یک رایانه که ارتباط آن با شبکه بسیار سریع است انجام داد؛ اما در اکثر موارد، تعداد قابل ملاحظه ای رایانه برای انجام حملات پراکنده (DOS (DDOS مورد استفاده قرار می گیرند.
لغو نام ثبت شده دامنه
همانطور که قبلاً شرح داده شد، اولین مرحله درخواست برای مشاهده صفحات وب، برقرار شدن ارتباط با سرور DNS برای پیدا کردن آدرس IP سایت موردنظر می باشد. ذخیره کردن و نگهداری نام تمامی دامنه های موجود کار بیهودهای است، به همین دلیل مکانیزمی در اینترنت وجود دارد که آن اصطلاحاً « recursive resolvers » می نامند، این resolver ها، در واقع اشاره گرهای مرتبط با سایر سرویس هاییDNS که به احتمال زیاد پاسخ درخواست را می دانند، ذخیره می کنند. سرورهای یادشده آنقدر resolver ها را دست به دست میکنند تا سرور اصلی میتواند پاسخگوی درخواست باشد.
سیستم نام های دامنه بصورت سلسله مراتبی مرتب می شوند، بدینترتیب که دامنه های کشورهایی مانند ".uk"و ".de"، همراه با دامنه های سطح بالایی چون ”org. “ و ” com.“ در بالا قرار می گیرند. سرورهایی که میزبان این دامنه ها هستند مسئولیت زیردامنه ها مثلا example.com را به سایر سرورهای DNS انتقال می دهند، و بدینترتیب درخواستهای مربوط به این دامنه ها به آن سرورها هدایت می شود. بنابراین اگر نام دامنه ای که در سطح بالای هرم نام ها قرار دارد لغو ثبت نام شود recursive resolvers قادر نخواهند بود آدرس IP را پیدا کنند بنابراین سایت مورد نظر قابل دسترسی نخواهد بود.
دامنه هایی که مختص به یک کشور معین بوده و در
سطوع بالای دامنه ای قرار دارند معمولا توسط دولت آن کشور یا
نهادهای دولتی اداره می شوند. بنابراین اگر وبسایتی تحت دامنه کشوری که
محتوای میزبان را سانسور می کند ثبت نام شده باشد، خبر لغو نام دامنه بیشتر
خواهد بود.
از کار انداختن سرور
سروری که نقش میزبانی محتوای وبسایت های بر عهده دارد و مسپولین این سرورهای دارای موقعیت مکانی هستند. اگر این مکان ها در جاهایی قرار گرفته است که در محدوده کنترل قانونی یا فرا-قانونی فردی است که با ماهیت محتواهای ذخیره شده در آن سرورها مخالفت دارد، سرور مربوطه ممکن است قطه ارتباط شده یا از مجریان آن خواسته شود که آن را از مدار خارج کنند.
ترسانیدن کاربران
سانسورگران ممکن است کاربران را حتی از فکر دسترسی به سایت های ممنوع نیز منصرف کنند.
نظارت پنهان
راههایی که در بالا بدانها اشاره شد دسترسی به محتواهای ممنوعه را مسدود می کند، اما هر دوی این روش ها خام بوده و احتمال دور زدن آنها وجود دارد. روش دیگر که ممکن است بصورت موازی با فیلترینگ اعمال شود، نظارت پنهان بر وب سایتهایی که توسط کاربر بازدید می شود. اگر کاربر به محتواهای ممنوعه دسترسی پیدا کند (یا سعی به انجام اینکار داشته باشد) آنگاه روش های قانونی یا فرا-قانونی برای مجازات وی بکار گرفته می شود.
اگر این موضوع در معرض افکار عمومی قرار گیرد، آنگاه ممکن است دیگران را حتی از سعی کردن به دسترسی به محتویات ممنوعه منصرف کند، حتی اگر روش های فنی که برای فیلتر کردن بکار برده شده است از توان لازم و قدرت کافی برخوردار نباشد. در برخی مکان ها، سانسورگران سعی دارند تا این تصور را برای کاربران ایجاد کنند که ماموران آنها در همه جا حضور دارند، و کاربران دائما تحت نظارت قرار دارند، حتی اگر چنین امری واقعیت نداشته باشد.
تکنیک های اجتماعی
مکانیزم های اجتماعی اغلب برای منصرف کردن کاربران از دسترسی به محتواهای نامطلوب مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال، خانواده ها ممکن است رایانه را در اتاق نشیمن جاییکه همگان به صفحه نمایگر آن اشراف داشته باشند، قرار دهند، به جای آنکه آن را در محل های خصوصی مستقر کنند، بدینترتیب فرزندان خانواده از مشاهده وب سایت های نامطلوب منصرف خواهند شد. در کتابخانه ها صفحه نمایشگر ممکن است بگونه قرارداده شوند که از میز مسئول کتابخانه قابل مشاهده باشند. در کافه های اینترنتی ممکن است از دوربین های CCTV (مداربسته) استفاده شود. ممکن است قوانین محلی وضع شود که استفاده از چنین دوربین هایی را مجاز کرده، و همچنین کاربران را ملزم سازد که برای دریافت کارت های شناسایی عکس دار صادر شده توسط دولت ثبت نام کنند.
سرقت کردن و تخریب تجهیزات ارتباطی
در برخی جاها، سانسورگران از امکان ممانعت کامل از بکارگیری برخی تکنیک های فنی ارتباطی برخوردارند. در این موارد، سانسورگران ممکن است تجهیزات ارتباطی ممنوعه را جستجو کرده و توقیف کنند تا این پیام را به دیگران القا کنند که استفاده از چنین اداوتی قابل تحمل نیست.