Dòng Lệnh

Trước khi tiếp tục với những chương còn lại trong tài liệu này, bạn cần biết đôi chút về cách làm việc của giao diện dòng lệnh (command line). Nếu bạn chưa quen thuộc với dòng lệnh, thì hướng dẫn sau đây nhằm giúp bạn hiểu căn bản về nó.

Căn Bản

Những việc diễn ra trên máy vi tính rất lẹ làng, đến độ bạn không nghĩ về chúng, nhưng mỗi một phím gõ hay một nút chuột bấm đều là mệnh lệnh đối với máy và máy phải có phản ứng nào đó. Sử dụng giao diện dòng lệnh cũng tương tự vậy nhưng thong thả hơn. Bạn đánh vào một mệnh lệnh rồi nhấn nút Return hay Enter. Thí dụ, trong terminal (là ứng dụng để sử dụng dòng lệnh), tôi nhập lệnh:

date

Và máy sẽ trả lời lại:

Fri Feb 25 14:28:09 CET 2011

Quả thật là khó hiểu! Trong những chương kế tiếp, chúng tôi sẽ giải thích cách làm sao dò biết ngày tháng một cách thân thiện hơn. Chúng tôi cũng sẽ giải thích tại sao kết quả cho ra thay đổi tùy theo quốc gia và ngôn ngữ sử dụng. Điểm chính muốn nói ở đây là bạn vừa mới tiếp cận với máy vi tính.

Dòng lệnh có thể làm nhiều hơn thế

Mệnh lệnh date (để tìm ngày/tháng) vừa rồi quá xoàng, nếu so với việc nhìn lịch hay đồng hồ. Vấn đề chính ở đây không phải là kết quả nhìn chẳng hấp dẫn tí nào, mà là có thể làm gì khác với kết quả đó. Lấy thí dụ, nếu tôi tìm ngày tháng để cho nó vào một hồ sơ đang biên soạn hoặc để cập nhật một sự kiện trong lịch trực tuyến, tôi lại phải đánh máy lại. Dòng lệnh có thể làm nhiều hơn thế.

Sau khi bạn học được một số mệnh lệnh căn bản và một số cách hữu ích để tiết kiệm thời gian, bạn sẽ học thêm trong tài liệu này cách đưa kết quả của một mệnh lệnh cho một mệnh lệnh khác, tự động hóa một số việc làm, và lưu giữ các mệnh lệnh lại để dùng sau này.

Mệnh lệnh nghĩa là gì ?

Ở đầu chương, chúng tôi dùng chữ "mệnh lệnh" một cách tổng quát để nói về việc ra lệnh cho máy vi tính làm điều gì đó. Nhưng trong khung cảnh của tài liệu này, một mệnh lệnh có nghĩa rất đặc trưng. Nó có thể là một tập tin trong máy có thể chạy được, hoặc trong trường hợp khác là một hành động đã định sẵn trong ứng dụng shell.

Cách để nhập lệnh

Để làm theo hướng dẫn trong tài liệu, bạn cần mở lên một ứng dụng dòng lệnh (gọi là shell hay terminal trong hệ GNU/Linux). Máy tính hồi trước thời giao diện đồ họa (graphical interface), thì cho chạy ứng dụng dòng lệnh khi người dùng vừa đăng nhập vào. Còn thời buổi này thì hầu như mọi người, trừ giới admin chuyên nghiệp, đều dùng giao diện đồ họa, mặc dầu giao diện dòng lệnh vẫn dễ và sử dụng lẹ làng hơn cho nhiều chuyện. Chúng tôi sẽ chỉ bạn cách mở ứng dụng shell.

Tìm ứng dụng terminal

Bạn có thể cho chạy ứng dụng dòng lệnh từ desktop, nhưng bỏ desktop đi để dùng ứng dụng terminal nguyên thủy có lẽ tiện lẹ hơn. Để làm vậy, nhấn bộ phím < ctrl + alt + F1 >. Bạn sẽ thấy hiển thị một màn ảnh trống để đăng nhập. Đánh vào tên đăng nhập và mật khẩu. Bạn có thể mở thêm các ứng dụng terminal khác bằng cặp phím < alt + F2 > và kế tiếp, để mở ra những phiên làm việc với các tên đăng nhập khác. Bất cứ lúc nào bạn muốn nhảy từ phiên này qua phiên nọ thì bấm < alt + F# > cho phiên làm việc bạn muốn. Một trong cặp phím này, có lẻ F7 hay F8, sẽ đưa bạn trở lại desktop. Trong terminal bạn có thể dùng chuột (nếu máy có gpm đang chạy) để chọn chữ, hàng hay một mớ hàng để dán qua bên terminal khác.

Các hệ GNU/Linux sử dụng giao diện đồ họa (GUI) khác nhau. Giao diện chạy bên trên hệ điều hành được gọi là môi trường mặt bàn (dekstop environment). GNOME, KDE và Xfce là những môi trường phổ thông. Hầu như môi trường mặt bàn nào cũng có một ứng dụng dòng lệnh để mô phỏng terminal thuở xưa. Trong mặt bàn của bạn, thử tìm trong menu của các ứng dụng xem có cái nào có tên Terminal. Thường thì nó nằm trong menu Accessories hay tương tự.

In GNOME you select Applications > Accessories > Terminal.

Trong GNOME, bạn chọn Applications > Accessories > Terminal.

Trong KDE, chọn K Menu -> System -> Terminal.

Trong Xfce, select Xfce Menu -> System -> Terminal.

Nằm đâu thì nằm, bảo đảm là bạn có thể tìm ra được một ứng dụng Terminal.

Khi cho chạy Terminal, nó chỉ hiển thị một khung trống; chẳng có hướng dẫn gì cả. Bạn cần biết mình làm gì khi dùng Terminal - và chúng tôi sẽ chỉ cho bạn.

Hình sau đây cho thấy khung Terminal trên mặt bàn của GNOME.

Chạy một mệnh lệnh

Nhiều giao diện đồ họa còn cho phép dùng một khung nhỏ thường được gọi là "Run command". Trong khung này bạn nhập vào một mệnh lệnh rồi nhấn nút Return hay Enter.

Để khởi động khung "Run command" này, thử cặp phím < alt + F2 > hoặc tìm trong menu của ứng dụng. Bạn có thể dùng khung này để khởi động ứng dụng Terminal cho lẹ, nếu biết tên gọi của ứng dụng terminal. Nếu bạn làm việc trong một máy lạ và không biết tên gọi của ứng dụnng terminal mặc định, thử đánh xterm để khởi động một terminal đơn giản (không có menu rườm rà cho phép chọn phông chữ, chọn màu). Còn nếu bạn muốn dùng loại terminal màu mè,

trong GNOME, terminal mặc định là gnome-terminal

trong KDE là konsole
trong Xfce, thử Terminal hoặc kèm theo tên phiên bản, thí dụ như trong Xfce 4 sẽ có xfce4-terminal.